خوانشی نو از سنت فکری فیلسوفان مسلمان در پرتو نسبت سنجی میان فلسفه و حکمت

نوع مقاله : Scientific & Research

نویسندگان

1 هیئت علمی دانشگاه بوعلی سینا

2 عضو هیئت علمی دانشگاه هرمزگان

چکیده

مفاهیم حکمت و فلسفه از مفاهیم پر بسامد در آثار فیلسوفان مسلمان است. جایگاه و ارتباط مفاهیم حکمت و فلسفه در آثار فلسفی به روشنی تبیین نگردیده و در مواردی این دو مفهوم به جای یکدیگر نیز به کار رفته­اند. تعابیر متفاوت از حکمت و فلسفه و عدم توجه به مرزبندی میان فلسفه و حکمت در آثار فیلسوفان مسلمان، موجب طرح اشکال­ها و ابهاماتی گردیده است. از تعاریف حکمت و فلسفه می­توان برداشتهای متفاوتی نمود که بر هم منطبق نمی­گردند و لوازم معرفتی متفاوتی به دنبال خواهند داشت. در این نوشتار با روش توصیفی تحلیلی از رهگذر نقد و بررسی ارتباط مفاهیم حکمت و فلسفه سعی می گردد تبیین جدیدی از ارتباط میان معنای فلسفه و حکمت ارائه گردد که به موجب آن حدود فلسفه از حکمت مشخص شده و از ابهامات و چالش­های پیش رو رهایی یابد. بر این اساس، حکمت آخرین ایستگاه مقام اثبات در ساحت فلسفه است که فیلسوف با پذیرش عقلانی خداوند و پایبندی به لوازم آن - چه لوازم معرفتی و چه لوازم عملی - وارد در حیطه حکمت می گردد. بنابراین سنت فکری فیلسوفان مسلمان با فلسفه آغاز می گردد و در مسیر تکامل خود وارد در ساحت حکمت می گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Authors retain the copyright and full publishing rights. This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0).

  • قرآن الکریم.
  • ابن سینا. التعلیقات. تحقیق عبدالرحمن بدوی، بیروت: مکتبه الاعلام الاسلامی، 1404.
  • ابن سینا. الشفاء (الالهیات). تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیت الله المرعشی، 1404.
  • ابن سینا. الشفاء (الطبیعیات). تصحیح سعید زاید، قم: مکتبه آیت الله المرعشی، 1404.
  • ابن سینا. رسائل ابن سینا. قم: بیدار، 1400.
  • ابن سینا . عیون الحکمه. مقدمه وتحقیق عبد الرحمن بدوی، بیروت: دار القلم، چاپ دوم، 1980.
  • ابن سینا. رساله احوال النفس. مقدمه و تحقیق از فواد الاهوانی، پاریس: دار بیبلیون، 2007.
  • ابن سینا. المبدأ و المعاد. به اهتمام عبد الله نورانی، تهران: موسسه مطالعات اسلامی، 1363.
  • ابن سینا. النجاة، تصحیح محمد تقی دانش پژوه، تهران، دانشگاه تهران، 1379
  • ابن درید، ابوبکر محمد ابن الحسن. جمهره اللغه. ‌بیروت: دار العلم للملایین، 1978.
  • ابن فارس، ابوالحسین ‌احمد بن فارس. معجم مقابیس اللغه.‌ بیروت: مؤسسه بعثت، 1404.
  • ابن منظور، محمد بن مکرم. لسان العرب. بیروت: دار الفکر للطباعه و النشر و التوزیع، دار صادر، 1414.
  • ابن میثم بحرانی،‌ کمال الدین. قواعد المرام فی علم الکلام. ‌قم: ‌کتابخانه آیت الله مرعشی، 1406.
  • اخوان الصفا. رسائل اخوان الصفاء و خلان الوفاء. بیروت: الدار الاسلامیه. 1412.
  • اسلامی، حسن. «دامنه معنایی حکمت در قرآن، اخلاق و حدیث». مجله علوم حدیث، سال دوازدهم، ش 43 (پاییز و زمستان 1386):‌ 29-57.
  • جوهری. اسماعیل ابن حماد. الصحاح اللغه. بیروت: دار المعرفه. 1428.
  • حمصی رازی، سدید الدین. المنقذ من التقلید. قم: موسسه نشر اسلامی، 1412.
  • خسروپناه، عبدالحسین.«چیستی حکمت در قرآن، روایات و فلسفه». مشکوه، ش103 (تابستان 1388): 12-36.
  • دهخدا،‌علی اکبر. لغت نامه. تهران: موسسه لغت نامه دهخدا،‌ چاپ دوم، 1377.
  • رازی، فخر الدین. لوامع البینات فی شرح اسماء الله تعالی و الصفات ( شرح اسماء الحسنی). قاهره: مکتبة الکلیات الازهریه، 1406.
  • زمخشری، علامه جار الله. أساس البلاغه. بیروت،‌ بی­نا، 1385.
  • سبحانی، ‌جعفر. الالهیات علی هدی الکتاب و السنه. ‌قم: ‌موسسه امام صادق، 1420.
  • سهرودی. مجموعه مصنفات شیخ اشراق. مقدمه و تصحیح هانری کربن و سید حسین نصر و نجفقلی حبیبی، تهران، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ دوم، 1375.
  • سید مرتضی، علی .الذخیره فی علم الکلام. قم: موسسه نشر اسلامی، 1401.
  • شیخ صدوق، محمد بن بابویه. التوحید. قم: دفنر انتشارات اسلامی، 1398.
  • شکر، عبدالعلی. «حکمت در نگاه مفسران قرآن و فیلسوفان». آیینه معرفت. ش31 (تابستان 1391): 27-46
  • صدر الدین شیرازی، صدرالدین محمد. الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه. مشهد: المرکز الجامعی للنشر، 1360.
  • صدر الدین شیرازی. مفاتیح الغیب. مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران: موسسه تحقیقاتی فرهنگی، 1363.
  • صدر الدین شیرازی. المظاهر الالهیه فی اسرار العلوم الکمالیه. تصحیح و تعلیق سید محمد خامنه ای، تهران، بنیاد حکمت صدرا، 1387.
  • صدر الدین شیرازی. تفسیر القرآن الکریم. جلد7، قم: ‌بیدار، 1366.
  • صدر الدین شیرازی. الحکمه المتعالیه فی الاسفار العقلیه الاربعه. بیروت: دار احیاء التراث، چاپ سوم، 1981.
  • صدر الدین شیرازی. المبدا و المعاد، تصحیح جلال الدین آشتیانی، تهران: انجمن حکمت و فلسفه ایران، 1354.
  • صدر الدین شیرازی. العرشیه. تصحیح غلامحسین آهنی، تهران: مولا، 1361.
  • طوسی، خواجه نصیر الدین. تجرید الاعتقاد. حسینی جلالی، ‌قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1407.
  • طوسی، خواجه نصیر الدین. شرح الاشارات و التنبیهات. قم: نشر البلاغه، 1375.
  • طوسی، محمد بن حسن. الاعتقاد فی ما یتعلق بالاعتقاد. بیروت: دار الاضواء، 1406.
  • طباطبایی، محمد حسین، نهایة الحکمة. قم. مؤسسة النشر الإسلامی، 1416.
  • طباطبایی، محمد حسین، بدایة الحکمة. قم. مؤسسة النشر الإسلامی، بی تا.
  • علامه حلی، حسن بن یوسف . کشف المراد فی شرح تجرید الاعتقاد.‌ قم: موسسه امام صادق (ع)، 1423.
  • فاضل مقداد بن عبدالسیوری، جمال الدین. الاعتماد فی شرح واجب الاعتقاد. مشهد: مجمع بحوث اسلامی، 1412.
  • فارابی، ابو نصر. الاعمال الفلسفیه. مقدمه و تحقیق جعفر آل یاسین، بیروت: دار المناهل، 1413.
  • فارابی، ابو نصر. ‌کتاب السیاسة المدنیة. مقدمه و شرح از دکتر علی بو ملحم، ‌بیروت: مکتبه الهلال، 1996.
  • فارابی، ابو نصر. الجمع بین رأی الحکیمین. مقدمه و تحقیق دکتر البیر نصری نادر، چاپ دوم، تهران: الزهراء، 1405.
  • فارابی، ابو نصر. المنطقیات للفارابی. تحقیق محمد تقی دانش پژوهة قم: کتابخانه آیت الله العظمی مرعشی نجفی، 1408.
  • فیاض لاهیجی، عبدالرزاق ابن علی. سرمایه ایمان در اصول اعتقادات. تصحیح صادق لاریجانی،‌تهران: انتشارات الزهراء، 1372.
  • فراهیدی، خلیل ابن احمد. ترتیب کتاب العین.‌ قم: اسوه، 1414.
  • فیومی، احمد ابن محمد. المصباح المنیر فی الشرح الکبیر. قم: موسسه دار الهجره. 1414.
  • کندی، یعقوب بن اسحاق. رسائل الکندی الفلسفیه. مقدمه و تصحیح و تعلیق از محمد ابو ریده، قاهره: دارالفکر العربی، چاپ دوم، بی­تا.
  • کلینی، محمد بن یعقوب. اصول الکافی. سید جواد مصطفوی. قم: حوزه علمیه اسلامی، 1363.
  • مصطفوی، حسن. التحقیق فی کلمات قرآن کریم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتابة، ج1، چاپ اول، 1360.
  • میرداماد. القبسات. به اهتمام دکتر مهدی محقق و دکتر سید علی موسوی بهبهانی، پروفسور ایزتسو دکتر ابراهیم دیباجی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1367.
  • مطهری، مرتضی. مجموعه آثار (شرح مبسوط منظومه). تهران: صدرا، 1383.
  • موسوی، محمود؛ رنجبر حسینی، محمد. «گستره معنایی حکمت الهی در کلام امامیه». تحقیقات کلامی، ش1، (تابستان 1392): 23-37.

Boldyguin, Gennadiy, “on the meaning of the word philosophy” on history of the word”, journal of Siberian federal university, humanities and social II, (p 1599-1609), 2013.
Ferber, Rafael, key concepts in philosophy, translated from german by ladislaus lob, academia verlag sankt aguustin, Germany, 2015.
More, John Pass , "Philosophy", The Encyclopedia of Philosophy, V. 6, Paul Edwards,
editor in Chif, New York, Macmillan.1967. Nasr, Seyyed Hossei. "Sadr al-Din Shirazi and his Transcendent Theosophy". Tehran, Imperial Iranian Academy of Philosophy, 1978

Nasr, Seyyed Hossei. "The Quran and Hadi¦th as source and inspiration of Islamic Philosophy" in "The History of Islamic Philosophy", Arayeh press, 1996.

CAPTCHA Image