مبنای زبان‎شناسی چهره در فلسفه اخلاق لویناس

نوع مقاله : Scientific & Research

نویسندگان

• محمود عباسی ¹
• سید احمد فاضلی ²
• محمد اصغری ³

¹ دانشجوی رشته فلسفه، دانشگاه قم، قم، ایران

² استادیار گروه فلسفه اخلاق، دانشکده الهیات، دانشگاه قم، قم، ایران

³ دانشیار گروه فلسفه، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

10.22067/epk.2024.87496.1326

چکیده

ایمانوئل لویناس یکی از مهم‎ترین فیلسوفان عصر جدید به‎شمار می‎آید. اهمیت فلسفه او در اخلاق نمایان می‎شود. در فلسفه اخلاق لویناس، سوژه‎محوری از اولویت خارج می‎گردد و «دیگری» و «چهره» او در اولویت قرارمی‎گیرد، به‎نحوی‎که چهره دیگری بر پیام‎های اخلاقی دلالت می‎کند و سوژه با دریافت این پیام‎های اخلاقی، در خود احساس وظیفه می‎کند خود را در برابر دیگری پاسخ‎گو و مسئولیت‎پذیر بداند. اما پرسش این است که در فلسفه اخلاق لویناس مقصود از «چهره» در مواجهه با دیگری چیست؟ و وجه اخلاقی آن با چه مبنایی قابل توجیه است؟. در ساختارگرایی و نشانه‎شناسی فیلسوفانی هم‎چون فردینان دوسوسور، امورات بیرونی در عالم واقع، نشانه هستند و این نشانه‎ها در محدوده مفاهیم و مقولات ذهنی سوژه، معنا می‎گیرند. این معنا، در نهایت به موضوعات هستی‎شناسی تقلیل پیدا کند. اما فلسفه اخلاق لویناس نوعی ساختارشکنی و عصیان‎گری در مقابل ساختارگرایی و نشانه‎شناسی فیلسوفانی هم‎چون سوسور است. در فلسفه اخلاق لویناس، چهره دیگری به‎مثابه نشانه اخلاقی است که سوژه را به پذیرش پیام‎های اخلاقی و مسئولیت‎پذیری در برابر دیگری دعوت می‎کند. در چنین موقعیتی؛ پیام‎ها و فرامین اخلاقی به موضوعات هستی‎شناسی تقلیل پیدا نمی‎کنند. به‎نظر می‎رسد لویناس تلاش می‎کند وجه اخلاقی چهره را بر مبنای زبان‎شناسی توجیه نماید.

کلیدواژه‌ها

• سوژه
• دیگری
• چهره
• مبنای توجیه
• پیام‎های اخلاقی
• زبان‎شناسی

موضوعات

• فلسفه و کلام اسلامی

---

©2025 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0).

مراجع

اصغری، محمد، (1399)، درآمدی بر فلسفه‌های معاصر غرب (از هوسرل تا رورتی)، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

دیویس، کالین، (1396)، درآمدی بر اندیشه لویناس، ترجمه مسعود علیا، تهران: انتشارات حکمت.

علیا، مسعود، (1388)، کشف دیگری همراه با لویناس، تهران: انتشارات نی.

کرچین، سایمون، (1397)، فرا اخلاق، مسلم قربان بابایی و محمد بزندی، تهران: انتشارات کتاب طه.

لویناس، امانوئل، (1387)، اخلاق و نامتناهی: گفتگوهای امانوئل لویناس و فیلیپ نمو، ترجمه مراد فرهادپور و صالح نجفی، تهران، انتشارات رخداد نو.

مک کواری، جان، مارتین هایدگر، (1376)، ترجمه محمدسعید حنایی کاشانی، جلد1، تهران: انتشارات گروس.

هایدگر، (١٣88)، هستی و زمان، ترجمه سیاوش جمادی، تهران: انتشارات ققنوس.