بررسی دیدگاه گلن استراسون دربارة مسئلة ارادة آزاد و نقدهای آن

نوع مقاله : Scientific & Research

نویسندگان

• طیبه غلامی ¹
• زهرا خضایی ²

¹ دانش آموخته دکتری فلسفه تطبیقی، دانشگاه قم ، قم، ایران

² استاد دانشگاه قم

10.22067/epk.2024.86671.1313

چکیده

انسان در زندگی روزانه‌اش با احساس آزادی و انتخاب مسئولیت‌های خود را به عهده می‌گیرد، اما در یک جهانی که قوانین جبری حاکمند، این انطباق مشکلاتی ایجاد می‌کند. این تضاد با تصویر از انسانی مختار و آزاد به وجود می‌آید. سؤالاتی مطرح می‌شود که چگونه انسان در جهان جبری مختار باشد و چگونه اراده‌اش آزادانه عمل کند؟ اگر اختیار انسان لحاظ نشود، او چگونه مسئول اعمال خود باشد؟ این مسئله باعث پیچیده شدن مسئولیت‌پذیری انسان می‌شود. اگر انسان اختیار نداشته باشد، چرا باید بر اساس رفتارهای خود سرزنش یا تحسین شود؟ همچنین، در صورت عدم اختیار انسان، ضرورت وجود قوانین اخلاقی، حقوقی، و مفاهیم جمعی مطرح می‌شود که باز هم این موضوع تناقضاتی ایجاد می‌کند. از منظر فیلسوفانی شک‌گرایی همچون گلن استراسون اراده آزاد و به تبع آن مسئولیت اخلاقی ناممکن است. وی با توجه به استدلال بنیادین خودش نسبت به احتمال وجود ارادة آزاد دچار شک و تردید می‌شود؛ زیرا او ارادة آزاد را در صورتی ممکن می‌داند که فرد علت بالذات خودش باشد، در حالی که او انسان را علت بالذات خودش نمی‌داند. در این مقاله سعی شده، تا با نگاهی تحلیلی- توصیفی به ،به بررسی دیدگاه گلن استراسون درباره مسئله اراده آزاد پرداخته شود و سپس دیدگاه وی را به بوته ی نقد کشاند.

کلیدواژه‌ها

• گلن استراسون
• اراده آزاد
• مسئولیت اخلاقی
• علت بالذات
• استدلال بنیادی

موضوعات

• فلسفه و کلام اسلامی

---

©2025 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0).

مراجع

ابن­سینا،حسین­بن عبدالله. الهیات شفاء. تحقیق الاب قنواتی و سعید زاید، المقاله الرابعه، فصل ثانی، قاهره: دارالکاتب العربی  للطباعه و النشر، 1395.

ابن­سینا، حسین­بن عبدالله. النجاه. به کوشش: محمد تقی دانش­پژوه، جلد دوم، تهران: بی­نا، 1377.

ابن­سینا، حسین­بن عبدالله.  التعلیقات. تحقیق از عبدالرحمن بدوى‌، قم: مکتب الاعلام الاسلامی‌، 1404.

فارابی، ابونصر. فصوص­الحکم. قم: انتشارات بیدار، 1405.

ملاصدرا، صدرالدین محمدبن­ابراهیم. الحکمة المتعالیة فی الاسفار العقلیة الاربعة، جلد6، داراحیا التراث العربی، 1981.