بررسی مبانی خوانش متن از منظر هرمنوتیک شلایرماخر و تحلیل آن براساس مبانی نظری کلاسیسیسم و رمانتیسیسم

نوع مقاله : Scientific & Research

نویسندگان

گروه الهیات و معارف اسلامی- علوم قرآن و حدیث، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه اراک.

چکیده

«هرمنوتیک کلاسیک» تلاشی برای دستیابی به چگونگی خوانش متن با ارائهٔ اصول و مبانی روشمند است. «شلایرماخر» از هرمنوتیست‌های برجستهٔ کلاسیک به شمار می‌رود. نمایان‌ترین نقش شلایرماخر در تحول هرمنوتیک، ‌گذار از هرمنوتیک‌های تخصصی و ابداع اصول و ضوابط عام تفسیری است که غالباً نشأت‌گرفته از گفتمان‌های ادبی-عصری اوست و نکات ارزنده‌ای را فراروی مفسران اسلامی می‌گذارد. ازاین‌رو، نوشتار حاضر با مطالعهٔ نظریات هرمنوتیکی شلایرماخر به‌روش توصیفی‌تحلیلی در پی پاسخ به این پرسش است که مهم‌ترین مبانی شلایرماخر در تحلیل و خوانش متن چیست؟ و با نظر به آموزه‌های کلاسیسیسم و رمانتیسیسم چگونه تحلیل می‌شود؟ حاصل آنکه، اثرپذیری شلایرماخر از مکاتب ادبی-عصریِ خویش سبب شده است تا از القای نگرشی تک‌بُعدی به مقولۀ فهم متن پرهیز کرد و از گفتمان‌های مختلف ادبی، نظیر گفتمان‌های کلاسیستی و رمانتیستی بهره جُست. ازجمله اصول مبتنی‌بر تفکر کلاسیستی شلایرماخر عبارت است از: محوریت مؤلف، غایت‌مندی معنا، عینیت معنا، فراعصری‌بودن فهم، روش‌گرایی فهم و اهمیت قواعد زبان‌شناختی. اصول مبتنی بر تفکر رمانتیستی وی نیز عبارت‌اند از: اصالت فردیت مؤلف، اصالت سوء‌فهم، عدم‌کفایت قواعد زبان‌شناختی، عدم‌امکان پرهیز کامل از تأثیر پیش‌فرض‌ها، امکان تحقق فهم برتر از مؤلف و بشری‌بودن گزاره‌های کتاب مقدس.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


Authors retain the copyright and full publishing rights. This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0).

آزاد، علیرضا. تفسیر قرآن و هرمنوتیک کلاسیک. قم: بوستان کتاب، 1391.
احمدی، بابک. ساختار و تأویل متن. تهران: مرکز، 1370.
اسدی، محمدرضا، فاطمه نورنژاد. «بررسی تطبیقی مبانی هرمنوتیک شلایرماخر و گادامر در مواجهه با متن دینی». ذهن، ش49 (1391): 147-121.
بالو، فرزاد، مصطفی میردار رضایی. «از مکتب رمانتیسیسم تا هرمنوتیک رمانتیک». مکتب‌های ادبی، ش11 (1399): 11-32. https://doi.org/10.22080/rjls.2021.18437.1113
برلین، آیزایا. ریشه‌های رمانتیسم. ترجمۀ عبداللّه کوثری. تهران: ماهی، 1385.
بهرامی، محمد. «نگرشی تطبیقی به دانش تفسیر و هرمنوتیک شلایرماخر». پژوهش‌های قرآنی، ش29 (1381): 272-299.
پالمر، ریچارد. ا. علم هرمنوتیک: نظریۀ تأویل در فلسفه‌های شلایرماخر، دیلتای، هایدگر، گادامر. ترجمۀ محمدسعید حنایی کاشانی. تهران: هرمس، 1377.
ثروت، منصور. آشنایی با مکتب‌های ادبی. تهران: سخن، 1385.
حسنی، سیدعلی. «شلایرماخر و قرائت اومانیستی از الهیات مسیحی». معرفت، ش11 (1396): 73-84.
حسینی شاهرودی، مرتضی، علی زنگویی. «مقایسهٔ مهم‌ترین دستاورد‌های هرمنوتیک با سنت تفسیری اسلامی». تحقیقات علوم قرآن و حدیث دانشگاه الزهرا(س)، ش1 (1391): 79-107. https://doi.org/10.22051/tqh.2013.892
خسروپناه، عبدالحسین. کلام جدید. قم: حوزۀ علمیه، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی، 1379.
دهقان سیمکانی، رحیم. «بررسی و نقد رهیافت عرفی شلایرماخر به دین». معرفت ادیان، ش2 (1391): 97-113.
ذوقی، سمیه، علی‌رضا عابدی سرآسیا. «بررسی تأثیر پیش‌فرض‌ها در فهم و راه‌های کنترل آن‌ها از منظر هرمنوتیک فلسفی و علوم اسلامی». مطالعات اسلامی: فقه و اصول، ش104 (1395): 60-65. https://doi.org/10.22067/fiqh.v48i24.26630
ربانی گلپایگانی، علی. «شلایرماخر و علم هرمنوتیک». کلام اسلامی، ش40 (1380): 28-45.
رحمانی، اکرم، رضا اقدامی. «مثلث رمانتیسیسم، هرمنوتیک و آیرونی رمانتیک». یازدهمین گردهمایی بینالمللی انجمن ترویج زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه گیلان. (1395): 1202-1222.
ریخته‌گران، محمدرضا. منطق و مبحث علم هرمنوتیک. تهران: کنگره، 1378.
ساجدی، ابوالفضل، محمدحسین مختاری، سیدمحمود مرتضوی شاهرودی. «نقد مبانی هرمنوتیکی شلایرماخر». کلام اسلامی، ش83 (1391): 59-29.
سعیدی روشن، محمدباقر. تحلیل زبان قرآن و روششناسی فهم آن. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1383.
سیدحسینی، رضا. مکتب‌های ادبی. تهران: نگاه، 1387.
سیدخشک‌بیجاری، سیده‌سمیرا. «تفاوت نگرش به طبیعت در مکتب‌های ادبی کلاسیسم، رمانتیسم، ناتورالیسم و سمبولیسم و بازتاب آن‌ها در شعر معاصر فارسی». سبکشناسی نظم و نثر فارسی، ش3 (1399): 229-247.
شجاعی‌زند، علیرضا. «تبارشناسی «تجربۀ دینی» در مطالعات دین‌داری». تحقیقات فرهنگی، ش6 (1388): 31-47. https://doi.org/10.7508/ijcr.2009.06.002
شمیسا، سیروس. مکتب‌های ادبی. تهران: قطره، 1390.
عباسی، ولی‌الله. «نواندیشی دینی معاصر و قرائت‌پذیری دین». رواق اندیشه، ش20 (1382): 39-58.
فتحی، علی، محمدباقر سعیدی روشن. «رویکرد ذهنی‌گرا و معیار‌پذیری تفسیر». اندیشۀ دینی، ش4 (1392): 1-26. https://doi.org/10.22099/jrt.2014.2470
فیاضی، مسعود. «معناشناسی شلایرماخر و مبانی اندیشه‌ای آن». قبسات، ش81 (1395): 57-84.
فیاضی، مسعود. «نظریۀ فهم متن شلایرماخر و و نقد اصول فقهی آن». ذهن، ش85 (1400): 33-58.
کرد فیروزجایی، اسدالله. «نقد نظریهٔ نسبیت فهم متون دینی». رواق اندیشه، ش39 (1383): 83-93.
محب‌زاده، مجید. «تجربۀ دینی از دو دیدگاه». عقل و دین، ش9 (1392): 137-152.
میرصادقی، میمنت. «شناخت مکتب‌های ادبی (2): کلاسیسیسم». چیستا، ش61 (1368): 121-126.
نادری، کمال. «بررسی زمینه‌های یکسان‌انگاری وحی و تجربۀ دینی». پژوهش‌های اعتقادیکلامی، ش18 (1394): 153-168.
نصری، عبدالله. راز متن: هرمنوتیک، قرائتپذیری متن و منطق فهم دین. تهران: آفتاب توسعه، 1381.
نصیری، ولی‌الله، رحیم دهقان سیمکانی، قاسم پورحسن. «نقد و بررسی رویکرد صامت‌انگارانه به متن». آئینهٔ معرفت، ش39 (1393): 172-153.
واعظی، احمد. «چیستی هرمنوتیک». ذهن، ش3 (1379): 115-149.
واعظی، احمد. درآمدی بر هرمنوتیک. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشۀ اسلامی، 1389.
Connolly، John M. and Thomas Keutner. Hermeneutics Versus Science؟ . Indiana: Notre Dame University، 1988.
Dilthey، Wilhelm. Hermeneutics and the Study of History. Edited by an introduction by Rudolf A. Makkreel and Frithjof Rodi. the United States of America: by Princeton Academic Press، 1996.
Gadamer، Hans-Georg. Philosophical Hermeneutics. Translated by David E. Linge. London: California University، 1977.
Gadamer، Hans-Georg. Truth And Method. Second، Revised Editi، Translated by Joel Weinsheimer and Donald G. Marshall. New York: Continuum، 2004.
Heidegger، Martin. Being and Time. Translated by John Macquarrie & Edward Robinson. England: Oxford، British Library، 1962.
Mueller Vollmer، Kurt. The Hermeneutics Reader. New York: Continuum، 1985.
Schleiermacher، Friedrich. On Religion. Translated by Introduction by John Oman. London: California University، 1893.
Schleiermacher، Friedrich. The Christian Faith. Edited by H. R. Mackintosh and J. S. Stewart. Edinburgh: Clark University، 1960.
Schleiermacher، Friedrich. Hermeneutique. Translated by Christian Berner. Lille: Presses universitaires du Septentrion، 1989.
Schleiermacher، Friedrich. Hermeneutics and criticism and other writings. Translated and Edited by Andrew Bowie. United Kingdom: Cambridge University، 1998.
CAPTCHA Image