مقایسه «نامیرایی» از نظر یاسپرس و «فنا ناپذیری» از نظر ملاصدرا

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

• الهه زارع ¹
• اعظم سادات پیش بین ²

¹ استادیار گروه آموزش فلسفه و منطق، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

² استادیار گروه آموزش فلسفه و‌منطق، دانشگاه فرهنگیان، تهران، ایران

10.22067/epk.2023.78171.1156

چکیده

مفهوم مرگ الهام‌بخش تأملات فلسفی متعددی درباره وجود انسان است که در نوع نگرش و نحوه‌ی زندگی انسان تأثیرگذار است. ملاصدرا و یاسپرس به عنوان دو فیلسوف اصالت وجودی، به مساله مرگ و ابعاد آن توجه داشته‌اند. از مقایسه آرای این دو فیلسوف که با رویکرد تطبیقی و تحلیلی صورت گرفته است، این نتایج حاصل می‌شود که یاسپرس فارغ از نگاه دینی و عرفانی، مواجهه انسان با مساله مرگ را به عنوان یک موقعیت مرزی، از موثرین عوامل شکل‌گیری هویت و یافتن خود اصیل انسانی می‌داند. وی با تمایز قائل شدن بین مراحل سه‌گانه وجود تجربی انسان با مرتبه اگزیستنز بر این باور است که انسان در مرتبه متعالی اگزیستنز قابلیت درک جاودانگی یا به تعبیری «نامیرایی» و «تجربه ابدیت» دارد و بدون داشتن بعد مجرد می‌تواند آن را در طول حیات خود تجربه نماید. از سوی دیگر مرگ و فناناپذیری از نظر ملاصدرا مفهومی گسترده و نظام‌مند دارد که برگرفته از مبانی فلسفی و دینی وی است‌‌‌؛ در فلسفه صدرایی میان تجرد نفس و جاودانگی آن ملازمتی برقرار است و نفس دارای مراتب وجودی مختلف است که با حرکت جوهری خود و طی مراتب تکاملی وجودی به مراتب تجرد دست می‌یابد و نه تنها با نابودی بدن از بین نمی­رود بلکه همواره به دلیل مجرد بودن، همواره جاودان و فناناپذیر خواهد بود. وی جاودانگی را امری تشکیکی دانسته که هم در این دنیا با مرگ ارادی و هم بعد از زندگی دنیوی مطرح است.

کلیدواژه‌ها

• یاسپرس
• موقعیت مرزی
• ابدیت
• ملاصدرا
• مرگ
• فناناپذیری
• نفس

موضوعات

• فلسفه و کلام اسلامی

---

©2024 The author(s). This is an open access article distributed under Creative Commons Attribution 4.0 International License (CC BY 4.0)

مراجع

آشتیانی، سیدجلال‌الدین، شرح بر زاد المسافر، بوستان کتاب: قم، .1381 
حسن‌زاده آملی، حسن، شرح فارسی الاسفارالاربعه، ج1-7، قم، بوستان کتاب: قم، 1387.
 سبزواری، ملاهادی، تعلیقه بر الحکمه‌المتعالیه‌فی‌الاسفار‌الاربعه، داراحیاء‌التراث‌العربی: بیروت، 1410ه‌ق.
 شیرازی، محمد‌بن‌ابرهیم (ملاصدرا)،  الحکمه‌المتعالیه‌فی‌الاسفار‌الاربعه، بیروت، داراحیاء التراث‌العربی: بیروت، 1410ه‌ق.
 شیرازی، محمد‌بن‌ابرهیم (ملاصدرا)، الشواهد الربوبیه فی المناهج السلوکیه، تصحیح و تعلیق سید جلال الدین آشتیانی، المرکز الجامعی للنشر: مشهد، 1360.
شیرازی، محمد‌بن‌ابرهیم (ملاصدرا)، المبدأ و المعاد، انجمن حکمت و فلسفه ایران: تهران، 1354.
شیرازی، محمد بن ابرهیم (ملاصدرا)، تفسیر قرآن کریم، تصحیح محمد خواجوی، انتشارات بیدار: قم، 1364.
شیرازی، محمد بن ابرهیم (ملاصدرا)، مفاتیح الغیب، مقدمه و تصحیح محمد خواجوی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی: تهران، 1366الف.
شیرازی، محمد بن ابرهیم (ملاصدرا)، کسر االاصنام الجاهلیه، ترجمه محسن بیدارفر، الزهرا: تهران، 1366ب.
شیرازی، محمد بن ابرهیم (ملاصدرا)،  ایقاظ‌النائمین، مقدمه و تصحیح محسن مویدی، انجمن حکمت و فلسفه ایران: تهران، بی‌تا.
شیرازی، محمد بن ابرهیم (ملاصدرا)، العرشیه، مولی: تهران، 1361. 
شیرازی، محمد بن ابرهیم (ملاصدرا)، مجموعه رسائل فلسفی، تصحیح و تحقیق حامد ناجی اصفهانی، حکمت: تهران، 1375.
شیرازی، محمد‌بن‌ابرهیم (ملاصدرا)،  اسرارآلآیات، انحمن فلسفه: تهران، 1392.
قیصری، داوود بن محمود، شرح فصوص الحکم، تحقیق حسن حسن زاده آملی، بوستان کتاب: قم، 1382.