بازتعریف انسان کامل بر اساس مفهوم عدالت از منظر حکمت متعالیه

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• امیر راستین طرقی ¹
• فردین جمشیدی مهر ²

¹ استادیار فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

² استادیارگروه الهیات (فلسفه)، دانشکده علوم انسانی و تربیت بدنی دانشگاه گنبد کاووس، گنبدکاووس، ایران

10.22067/epk.2025.91503.1402

چکیده

انسان فطرتاً کمال‌جو است و یکی از پیش‌فرض‌های اساسی در انسان‌شناسی عرفانی کمال‌طلبی، تبیین حقیقت آن و چگونگی دست‌یابی سالک به آن است. مفهوم انسان کامل یکی از مهمترین کلیدواژه‌های عرفان اسلامی در تبیین کمال انسانی است. انسان برای نیل به کمال نیازمند شناخت انسان کامل و الگوی کمال‌یافته‌ی نوع خود می‌باشد. در مکاتب عرفانی و فلسفی که دغدغه شناخت انسان را دارند، ویژگی‌های گوناگونی برای انسان کامل بیان شده است تا از رهگذر این اوصاف، حقیقت او آشکار شود. در این نوشتار برآنیم تا با بررسی منابع کتابخانه‌ای و روش تفسیر متن و استدلال و تحلیل فلسفی، دیدگاه حکمت متعالیه را-که خود را عرفان مدلل می‌داند- در این خصوص مورد کاوش قرار دهیم. در این کاوش، از مفهوم «عدالت» بهره می‌گیریم و حقیقت و اوصاف انسان کامل را از طریق واکاوی مفهوم عدالت در ابعاد گوناگون او، بازنمایی و بازتعریف می‌کنیم. عدالت، مفهومی عام، شناخته‌شده و جامع است و در اندیشه حکمت متعالیه، به مثابه حقیقتی مشکک، مراتب و اقسام گوناگونی دارد. در این پژوهش، وجوهی از عدالت همچون عدالت طبیعی، عدالت اخلاقی و فقهی، عدالت ظهوری و عدالت شهودی در آراء حکمت صدرایی احصاء شده است که می‌تواند در بازتعریف و شناخت دقیق‌تر حقیقت انسان کامل، راهگشا باشد.

کلیدواژه‌ها

• عدالت
• انسان کامل
• ملاصدرا
• اعتدال
• استواء

موضوعات

• فلسفه و کلام اسلامی

---