Developments in the ‘Rule of Grace’ concept and referent in Shi‘ite theology

Document Type : علمی پژوهشی

Author

• Mousa Malayeri

Islamic Azad University of Tehran

10.22067/philosophy.v48i1.31755

Abstract

Although the concept of the ‘Rule of Grace’ can be accurately deduced through some Qur’anic verses and traditions (Hadiths), the Mu‘tazilites among all theological denominations pioneered in its extraction, compilation and application within the context of theology. The present article discusses the attitude of Shi‘ite theology toward the above-mentioned rule within the framework of three historical periods. In the first period, including the beginning of Shi‘ite theology to the time of Khawaja Nasīr al-Dīn al-Tūsī, the mentioned rule remained more or less the same as that of its Mu‘tazilites structure, where grace was divided into two folds: Providing and Determining Grace. In the second period, i.e. from the time of al-Tūsī until the late 14th century A.H., those two kinds of divisions were reduced to one: Providing Grace. In the same era, Allameh Helli did not acknowledge the sending of the prophets and the proclamation of religious obligation as part of the instances of Grace. As a result of this position and in addition to a series of doubts denying the necessity of Divine Grace, the logical credit and validity of
sending prophets was gradually weakened and lost in the perspective of certain theologians. A third group of Shi‘ite theologians, from the late 14th century up until now, have attempted for nearly five decades to overcome the mentioned problems and objections in order to recreate the validity of the rule. Thus, the present article studies and explains the details of the three periods and seeks to shed some light on relevant historical developments and transformations.

Keywords

• the Rule of Grace
• Providing Grace
• Determining Grace
• rational obligation and duty
• auditory obligations
• the developments of the Rule of Grace

---

References

ابراهیم بن نو بخت، الیاقوت فی علم الکلام، قم، کتابخانه آیة الله مرعشی نجفی، چاپ اول، 1413 ق.

ابن میثم، میثم بن علی، قواعد المرام فی علم الکلام، قم: مکتبة آیة الله المرعشی النجفی، چاپ دوم، 1406 ق.

ابوالصلاح حلبی، تقی بن نجم، تقریب المعارف، قم: انتشارات الهادی، 1404 ق.

اشعری، علی بن اسماعیل، مقالات الاسلامیین، آلمان: نشر فرانس شتاینر،1400 ق

اشمیتکه، زابینه، اندیشه‌های کلامی علامه حلی، ترجمه احمد نمایی، مشهد: آستان قدس رضوی، 1378.

آمدی، علی بن محمد، ابکار الافکار فی اصول الدین، قاهره: دار الکتب، 1423 ق.

حسینی طهرانی، هاشم، توضیح المراد، تهران: انتشارات مفید، چاپ سوم، 1365.

حمصی رازی، محمود بن علی، المنقذ من التقلید، قم: موسسة النشر الاسلامی، چاپ اول، بی‌تا.

خلعتبری، حسام الدین، «قاعدۀ لطف و مبانی کلامی آن»، فصل نامۀ اندیشه نوین دینی، پاییز و زمستان 85، شماره 6 و 7

ربانی گلپایگانی، علی، القواعد الکلامیة، قم: موسسة امام الصادق (ع)، چاپ اول، 1418 ق.

سبحانی، جعفر، الالهیات، قم: المرکز العالمی للدراسات الاسلامیة، چاپ یازدهم، 1412 ق.

سبحانی، جعفر، الانصاف فی مسائل دام فیها الخلاف، قم: موسسة الامام الصادق (ع)، 1381.

سبحانی، جعفر، المحاضرات فی الالهیات، قم: موسسه امام صادق (ع)، 1428 ق.

سبحانی، جعفر، الملل و النحل، قم: موسسة النشر الاسلامی - موسسة الامام الصادق (ع)، بی‌تا.

سبحانی، جعفر، تعلیقه بر کشف المراد، (در کشف المراد مع تعلیقات السبحانی)، قم: موسسه امام صادق (ع)، 1382.

سبحانی، جعفر، رسالة فی التحسین و التقبیح العقلیین، قم: موسسه امام صادق (ع)، 1420 ق.

سبحانی، جعفر، رسائل و مقالات، قم: موسسة الامام الصادق (ع)، چاپ دوم، 1425 ق.

سبحانی، جعفر، سلسلة المسائل العقائدیة، قم: موسسه امام صادق (ع)، بی‌تا.

شبر، عبد الله، حق الیقین فی معرفة اصول الدین، قم: انوار الهدی، چاپ دوم، 1424 ق.

طالقانی، نظرعلی بن سلطان، کاشف الاسرار، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا، چاپ اول، 1373.

طوسی، محمد بن حسن، الاقتصاد فیما یتعلق بالاعتقاد، بیروت: دار الاضواء، چاپ دوم، 1406 ق.

طوسی، محمد بن حسن، تلخیص الشافی، قم: انتشارات المحبین، چاپ دوم، 1382.

علامه حلی، حسن بن یوسف، انوار الملکوت فی شرح الیاقوت، قم: الشریف الرضی، چاپ دوم، 1363.

علامه حلی، حسن بن یوسف، تسلیک النفس الی حظیرة القدس، قم: موسسة الامام الصادق ع، چاپ اول، 1426 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، کشف المراد، قم: مؤسسة النشر الاسلامی، چاپ چهارم، 1413 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، معارج الفهم، قم: دلیل ما، جاپ اول، 1386.

علامه حلی، حسن بن یوسف، مناهج الیقین فی اصول الدین، تهران: دار الاسوه، چاپ اول، 1415 ق.

علامه حلی، حسن بن یوسف، الباب الحادی عشر، تهران، موسسه مطالعات اسلامی، چاپ اول، 1365.

علامه حلی، حسن بن یوسف، نهج المسترشدین (در ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین)، قم: کتابخانه آیت الله مرعشی، 1405 ق.

علم‌الهدی، علی بن حسین، الذخیرة فی علم الکلام، قم: موسسة النشر الاسلامی، 1424 ق.

علم‌الهدی، علی بن حسین، الشافی فی الامامة، تهران: موسسة الصادق ع، چاپ دوم، 1410 ق.

علم‌الهدی، علی بن حسین، أمالی المرتضی، قاهره: دار الفکر العربی، 1998 م.

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، ارشاد الطالبین الی نهج المسترشدین، قم: انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشی ره، 1405 ق

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، الانوار الجلالیة، مشهد: مجمع البحوث الاسلامیة، چاپ اول، 1420 ق.

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، اللوامع الالهیة، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ سوم، 1422 ق.

فاضل مقداد، مقداد بن عبدالله، شرح باب حادی عشر، تهران: مؤسسه مطالعات اسلامی، 1365.

قاضی عبدالجبار بن احمد، المغنی فی ابواب التوحید و العدل، قاهره: الدار المصریة، 1965- 1962 م.

قاضی عبدالجبار بن احمد، شرح الاصول الخمسة، بیروت: دار احیاء التراث العربی، چاپ اول، 1422 ق.

لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، سرمایه ایمان در اصول اعتقادات، تهران: انتشارات الزهراء، چاپ سوم، 1372 ش.

لاهیجی، عبدالرزاق بن علی، گوهر مراد، تهران: نشر سایه، چاپ اول، 1383 ش.

مجلسی، محمد باقربن محمد تقی، بحار الانوار، بیروت: موسسة الوفاء، 1404 ق.

مفید، محمد بن محمد، الحکایات فی مخالفات المعتزلیة من العدلیة، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.

مفید، محمد بن محمد، النکت الاعتقادیة، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.

مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.

مفید، محمد بن محمد، تصحیح اعتقادات الامامیة، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، 1413 ق.

مفید، محمد بن محمد، عدم سهو النبی، قم: الموتمر العالمی للشیخ المفید، چاپ اول، 1413 ق.

نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، تجرید الاعتقاد، قم: دفتر تبلیغات اسلامی، 1407 ق.

نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، تلخیص المحصل، بیروت: دار الاضواء، چاپ دوم، 1405 ق.

نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، قواعد العقائد، لبنان: دار الغربة، چاپ اول، 1413 ق.

نوری طبرسی، اسمعیل بن احمد، کفایة الموحدین، قم: شرکت معارف اسلامیه، 1382 ق.