Analysis of Plotinian Elements in the Intellectual Foundations of Maktab-e Tafkīk with Emphasis on Theological and Psychological Issues

Document Type : علمی پژوهشی

Authors

• Ali Rostamiani ¹
• Vahideh Fakhar Noghani ²

¹ PhD student in teaching Islamic studies, Ferdowsi University of Mashhad

² Assistant Professor, Ferdowsi University of Mashhad

10.22067/epk.2020.40108

Abstract

One of the criticisms of the intellectual traditions opposing Islamic philosophy is that all the different schools of Islamic philosophy are influenced by elements of Greek philosophy. Referring to common principles and foundations between Islamic and Greek philosophy, the followers of maktab-e tafkīk (school of separating religious and 'foreign' or secular sciences) claim that Islamic philosophy is against and in contrast to the pure teachings of Ahl al-Bayt (P.B.U.T.). According to them, Islamic philosophy is an expansion of Greek intellectual principles that have no divine origin and its purpose is to compete with the pure ideas of Ahl al-Bayt (P.B.U.T.). The most important basis of maktab-e tafkīk in opposition to Islamic philosophy is the existence of these common foundations between Islamic and Greek philosophy. The question now is whether maktab-e tafkīk itself has something in common with Greek philosophy, and if such similarities exist, can this be regarded as evidence of non-originality and secularity of this theological approach? By scrutinizing the works of Plotinus and the writings of the followers of maktab-e tafkīk, this paper examines the commonalities of these two intellectual approaches in the two realms of theology and psychology. According to the achievements of this research, many of the principles and foundations of maktab-e tafkīk have been clearly stated in the words of Plotinus, as if the word of Plotinus had appeared in another language in the written works of maktab-e tafkīk. According to the authors, the existence of these commonalities is not a proof of the non-originality and secularity of this school; rather, finding sources of one’s thought in the words of the ancients or in other cultures shows the wide scope of that thought and indicates that the course of human thought can be of a continuous, trans-temporal and trans-spatial course.

Keywords

• maktab-e tafkīk
• Plotinus
• God
• intellect
• soul
• spirit
• knowledge

---

References

احمدی، بتول، «جاودانگی روح از منظر افلوطین و سهروردی»، حکمت معاصر،س 8، ش 3، پاییز و زمستان 1396 ، صص ۱ تا ۱۹.

اصفهانی، میرزا مهدی، ابواب الهدی، به‌تحقیق حسن جمشیدی، قم: بوستان کتاب، 1385.

اصفهانی، میرزا مهدی، تقریرات اعتقادی، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نسخۀ شمارۀ 12480.

اصفهانی، میرزا مهدی، معارف القرآن، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نسخۀ شمارۀ 8472.

تهرانی، جواد، بحثی در فلسفۀ بشری و اسلامی، تهران: کتابخانۀ بزرگ اسلامیۀ، 1355.

تهرانی، جواد، میزان المطالب، قم: مؤسسۀ در راه حق، 1374.

جوادی آملی، عبدالله، شرح حکمت متعالیه، قم: الزهراء، 1372.

حکیمی، محمدرضا، الهیات الهی و الهیات بشری، قم: دلیل ما، 1388.

حلبی، شیخ محمود، التوحید و العدل، مرکز اسناد آستان قدس رضوی، نسخۀ شمارۀ 24349.

خرمیان، جواد، قواعد عقلی در قلمرو روایات، تهران: نشر سهروردی، 1388.

خمینی، روح‌الله، آداب ‌الصلوة، تهران: مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(ره)، 1378.

داوری، رضا، فارابی، مؤسس فلسفۀ اسلامی، تهران: مؤسسۀ مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1362.

داوری، رضا، مقام فلسفه در دورۀ تاریخ ایران اسلامی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1379.

ابراهیمی دینانی، غلامحسین، شعاع اندیشه و شهود در فلسفۀ سهروردی، تهران: حکمت، 1393.

رحمانی، رضا، فلسفۀ فلوطین، قم: بوستان کتاب، 1390.

رستمی، ژیلا، «عناصر فلوطینی در الهیات سلبی قاضی سعید قمی»، پژوهش‌‌های فلسفی،س 4، ش16، پاییز و زمستان 1388، صص 37 تا 68

سیدان، سیدجعفر، معارف وحیانی، قم: دلیل ما، 1392.

فلوطین، دورۀ آثار فلوطین، ترجمهٔ محمدحسن لطفی، تهران: خوارزمی، 1366.

فلوطین، تاسوعات، ترجمهٔ فرید جبر، چ1، بیروت: مکتبة لبنان، 1997م.

قربانی، امیر، «نقد و بررسی دیدگاه معرفت‌شناختی میرزا مهدی اصفهانی»، حکمت اسراء، س 5 ، ش 17، پاییز 1392، صص 85 تا 108

قزوینی، مجتبی، بیان الفرقان فی توحید القرآن، ج1، قم: دلیل ما، 1389.

قزوینی، مجتبی، بیان الفرقان فی معاد القرآن، ج3، تهران: جامعۀ تعلیمات اسلامی، 1373.

مروارید، حسنعلی، تنبیهات حول المبدأ و المعاد، مشهد: بنیاد پژوهش‌‌های آستان قدس رضوی، 1395.

مصباح، محمدتقی، آموزش فلسفه، چ3، بی‌جا: سازمان تبلیغات اسلامی، 1368.

مصباح، محمدتقی، مقالات فلسفی، تهران: صدرا، 1373.

نصر اصفهانی، محمد، «مقایسۀ دیدگاه افلوطین و ملاصدرا دربارۀ ویژگی‌‌های نفس»، حکمت معاصر، س ۶، ش3، پاییز 1394، صص 19 تا 50

نکونام، جعفر، «بررسی تطبیقی خاستگاه تاریخی پیدایش دو مکتب تفکیک و اخباریگری»، فصلنامۀ پژوهش دینی، س 12 ، ش37، پاییز و زمستان ۱۳۹۷، صص 6 تا 25

نوروزی، محمدحسن، «خداشناسی فطری مکتب تفکیک»، بازتاب اندیشه، س ۵، ش 96، فروردین 1387، صص72 تا 81.

یاسپرس، کارل، فلوطین، تهران: خوارزمی، 1363.