Mullā Ṣadrā’s Ultimate Viewpoint concerning Perception of Universals (Active Intellect, Vertical Intellects, or God?)

Document Type : علمی پژوهشی

Authors

• Jahangir Masoodi
• A’zam Sadad Pishbin

Ferdowsi University of Mashhad

10.22067/philosophy.v47i1.25764

Abstract

In his discourses concerning perception of universals, Mullā Ṣadrā has brought up various issues. On one hand, he says that in sensory and imaginative
perceptions, the soul (nafs) is the originator and creator of images and then with its substantial and ontogenetic motion it achieves its higher level of perception, i.e. rational perception, unites with the rational non-material substance named active intellect, observes the universal images in active intellect, or the active intellect imparts the universals’ images to it. (Peripatetic viewpoint). On the other hand, sometimes he talks of the unification of the soul with ideas (masters of species) and the vertical intellects. (illuminationist viewpoint). In some instances, with his specific outlook, he points out that the soul in its higher levels of ontogenesis becomes annihilated in the very Essence of the Exalted God and sees the truth of object as they are in the Essence of God. While stating Mullā Ṣadrā’s final viewpoint based on the principles of transcendental philosophy, this article points out that in order to reconcile between these two viewpoints the two approaches of philosophical and mystical interpretations can be used in proposition. Perception of the universals with the annihilation in the Essence of God is compatible with the mystical interpretation; and the reconciliation of the two peripatetic and illuminationist viewpoints is possible mainly by relying on Mullā Ṣadrā’s specific philosophical viewpoint.

Keywords

• active intellect
• ideas (muthul)
• union
• rational perception
• soul
• annihilation

---

References

ابن سینا، حسین بن عبدالله، اشارات و تنبیهات، شرح خواجه طوسی و رازی، قم، نشر البلاغه، چاپ اول، ۱۳۷۵.

ابن سینا، حسین بن عبدالله، التعلیقات، با تحقیق و مقدمه عبدالرحمن بدوی، قم، انتشارات مکتب الاعلام الاسلامی، ۱۴۱۴ ق.

آشتیانی، جلال الدین، شرح حال آرای فلسفی ملاصدرا، قم، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی، چاپ پنجم، ۱۳۸۷.

جوادی آملی، عبدالله، رحیق مختوم، قم، انتشارات اسرا، چاپ اول، ۱۳۷۵ .

حسن‌زاده آملی، حسن، اتحاد عاقل به معقول، قم، انتشارات قیام، چاپ اول، ۱۳۷۵.

حسن‌زاده آملی، حسن، عیون مسائل النفس و شرح العیون فی شرح العیون، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول، ۱۳۷۱.

سبزواری، هادی بن مهدی، تعلیقه بر الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، (دوره ۳ جلدی)، چاپ اول، بیروت، دارالحجه البیضا، ۱۴۳۲ ق.

سبزواری، هادی بن مهدی، شرح منظومه، قم، نشر ناب، ۱۴۱۶ ق.

سجادی، جعفر، فرهنگ اصطلاحات فلسفی ملاصدرا، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، چاپ دوم، ۱۳۸۶.

سهروردی، یحیی بن حبش، مجموعه منصفات شیخ اشراق، تصحیح کربن، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، چاپ چهارم، ۱۳۸۸.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، رسائل فلسفی، (رساله مسائل قدسیه)، با تحقیق و تصحیح و مقدمه سید جلال الدین آشتیانی، مشهد، انتشارات دانشکده الهیات ومعارف اسلامی مشهد، ۱۳۵۲.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه، (دوره ۳ جلدی)، بیروت، دارالحجه البیضا، چاپ اول، ۱۴۳۲ ق.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیه، تهران، انتشارات بنیاد حکمت اسلامی صدرا، چاپ اول، ۱۳۸۲

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، الواردات القلبیه فی معرفه الربوبیه، تحقیق، تصحیح و ترجمه دکتر احمد شفیعی‌ها، انجمن فلسفه ایران، ۱۳۵۸

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، رساله الحشر، ترجمه و تصحیح محمد خواجوی، تهران، انتشارات مولی، ۱۳۶۳.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، مجموعه رسائل فلسفی صدرالمتالهین، (رساله اتحاد عاقل و معقول)، تحقیق و تصحیح حامد ناجی اصفهانی، تهران، انتشارات حکمت، چاپ اول، ۱۳۷۵.

صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم ، مفاتیح الغیب، تصحیح ومقدمه محمد خواجوی، موسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، چاپ اول، ۱۳۶۳.

فیاض صابری، عزیز الله، علم و عالم و معلوم، مشهد، انتشارات عروج اندیشه، چاپ اول، ۱۳۸۰.

کدیور، محسن و دیگران، «مشاهده عقلی در معرفت‌شناسی ملاصدرا»، فصلنامه اندیشه دینی، شماره ۲۸، ۱۳۸۷، صص ۳۱-۵۰.