Examining and Criticizing Mullā Ṣadrā’s Explicit Account of Fārābī’s Viewpoint about Individuation

Document Type : علمی پژوهشی

Authors

• Seyyed Reza Moazzen ¹
• Jafar Shanzari ²

¹ PhD in Transcendent Philosophy, Isfahan University

² Associate Professor of Isfahan University

10.22067/epk.2022.67737.1001

Abstract

That “what makes an individual being the one it is” has been a question great thinkers have long tried to resolve. As the innovator or strong advocate of the doctrine of existential primacy of existence over the quiddity, Mullā Ṣadrā Shīrāzī maintains that the individuation of a thing depends on the mode of its existence. He believes that this standpoint was also held by Fārābī. He has confirmed this attribution in eight of his works: asfār, sharḥ al-ḥidāya al-athīriyya, al-rasāʾil al-tisʿa, al-ḥāshīya ʿalá ilāhiyyāt al-shifāʾ, al-mabdaʾ wa al-maʿād, risāla fī al-tashakhuṣ, risāla al-limmiyya and risāla fī ittiṣāf al-māhiyya bi al-wujūd; however, he does not mention any evidence for this attribution. By reviewing the documents, this writing evaluates this Mullā Ṣadrā’s explicit attribution and shows that it is not the case. This evaluation results from three arguments and pieces of evidence: some other attributions of Ṣadrā, the explicit opinions of Fārābī himself, and reviewing this viewpoint based on the principle of recognizing the predecessors in the light of the successors. These indicate that Mullā Ṣadrā is the first who has made such a claim. This article is not limited to description only, rather, based on a general principle, it provides an explanation why such an invalid attribution has been occurred.

Keywords

• determination
• individuation
• existence
• accidents of existence
• Mullā Ṣadrā
• Fārābī

Main Subjects

• Islamic Philosophy and Kalam

---

References

 ابن‌سینا، حسین بن عبد الله، التعلیقات، تحقیق عبدالرحمان بدوی،مکتبةالاعلام الاسلامی، بیروت، 1404ق.

ابن‌سینا، حسین بن عبد الله، منطق المشرقیین، المکتبه السلفیه، قاهره ، 1910م.

ابن‌سینا، حسین بن عبد الله، المباحثات، تحقیق محسن بیدار فر، چ1، انتشارات بیدار، قم، 1371.

ابن‌سینا، حسین بن عبد الله، الشفاء(الالهیات)، تصحیح سعید زائد الأب قنواتی،مکتبة آیت الله مرعشی، قم، 1404ق.

ابن رشد،تفسیر ما بعد الطبیعه ،انتشارات حکمت ،تهران، 1377.

ارسطو،متافیزیک(ما بعد الطبیعه) ترجمه بر پایه متن یونانی شرف الدین خراسانی، چ4، حکمت ، تهران ،1385.

افلوطین ،تاسوعات، ترجمۀ محمد حسین لطفی، خوارزمی، تهران، 1366.

ایلخانی، محمد، «اصل فردیت و نظریه کلیات در آثار بوئثیوس»، فصلنامۀ نامۀ فرهنگ، سال6، ش2، 1375، صص110-123.

پور نامدار سرچشمه، امیرحسین، و مهدی عظیمی، «فارابی و مساوقت وجود و تشخص؛ بازتأملی در اِسناد ملاصدرا»، مجلۀ حکمت معاصر، سال هفتم، ش3، 1395، صص61-80.

حسن زاده آملی، حسن، نصوص الحکم بر فصوص الحکم، چ2، مرکز نشر فرهنگی رجا، تهران، 1375.

حکمت، نصر الله، فارابی فیلسوف غریب، چ1، انتشارات نشر علم، تهران، 1389.

سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومه، ج4، تصحیح آیت‌الله حسن حسن زادۀ آملی، چ1، نشر ناب، تهران، 1422ق.

شریف، میان‌محمد، تاریخ فلسفه در اسلام، چ2، مرکز نشر دانشگاهی، تهران، 1389.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار العقلیة الأربعة(با حاشیۀ علامه طباطبائى)، 9جلد، چ3، دار إحیاء التراث العربى، بیروت، 1981م.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، المشاعر، چ2، طهورى، تهران، 1363.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، شرح الهدایة الاثیریة، تصحیح از محمد مصطفى فولادکار، چ1‏، مؤسسة التاریخ العربى، بیروت ، 1422ق.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، شرح و تعلیقه صدرالمتألهین بر الهیات شفا، تصحیح، تحقیق و مقدمه دکتر نجفقلی حبیبی، ج2، بنیاد حکمت اسلامی صدرا، تهران، 1382.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، مجموعة الرسائل التسعة، چ1، مکتبه المصطفوی، قم، 1302ق.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیه فی الاسفار الاربعة، ج2 و3، تصحیح و تحقیق دکتر مقصود محمدی، چ1، انتشارات بنیاد حکمت صدرا، تهران، 1380.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة، ج1، تصحیح و تحقیق  دکتر اعوانی، چ1، انتشارات بنیاد حکمت صدرا، تهران، 1380.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الحکمة المتعالیة فی الأسفار الاربعة، ج6 ،تصحیح و تحقیق  دکتر احمد احمدی، چ1، انتشارات بنیاد حکمت صدرا، تهران، 1380.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، الشواهد الربوبیة فى المناهج السلوکیة، تصحیح تحقیق و مقدمه دکتر سید مصطفی محقق داماد، بنیاد حکمت صدرا، تهران، 1382.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، مشاعر، تصحیح هنری کربن ، چ2، انتشارات طهوری، تهران، 1363.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، المبدأ و المعاد، تصحیح تحقیق و مقدمه دکتر محمد ذبیحی و دکتر جعفر شاه نظری، انتشارات بنیاد حکمت صدرا، تهران، 1381.

صدرالمتألهین، محمد بن ابراهیم، مجموعة الرسائل التسعة، بی‌نا، تهران، 1302ق.

طباطبایی، سید محمد حسین، نهایةالحکمة، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1362.

 طباطبایی، سید محمد حسین، بدایةالحکمة، تحقیق عباس علی زارعی السبزواری، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، 1422ق.

فارابی، ابونصر، التعلیقات، تحقیق و تصحیح سید حسین موسویان، چ1، مؤسسۀ پژوهشی حکمت و فلسفۀ ایران، تهران، 1392.

فارابی، ابونصر، کتاب الحروف، مقدمه و تحقیق و تعلیق از محسن مهدى،‏ دار المشرق، بیروت، 1986م.

فارابی، ابونصر، فصول منتزعة، تحقیق و تصحیح و تعلیق دکتر فوزى نجار، چ2‏،المکتبة الزهراء، تهران، 1405ق.

فارابی، ابونصر، فصوص الحکم‏، تحقیق از شیخ محمد حسن آل یاسین،‏ چ2‏، انتشارات بیدار، قم، 1405ق.

الفیومی، احمد بن محمد، مصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر للرافعی، ج1، چ2، دارالهجرة، قم، 1414ق.

قراملکی، احد، روش‌شناسی مطالعات دینی، ویراست دوم، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، مشهد، 1385.

مصباح یزدی، محمد تقی، آموزش فلسفه، ج1، چ2، سازمان تبلیغات اسلامی، تهران، 1366.

میرداماد ، محمدباقر، جذوات و مواقیت ، تصحیح و تعلیق از على اوجبى‏، چ1، میراث مکتوب، تهران، 1380.

 میرداماد ، محمدباقر، القبسات‏، به اهتمام دکتر مهدى محقق، دکتر سید على موسوى بهبهانى، پروفسور ایزوتسو، دکتر ابراهیم دیباجى،‏ چ2،‏ انتشارات دانشگاه تهران‏، تهران، 1367.

میرداماد ، محمدباقر، مصنفات میرداماد، به اهتمام عبد الله نورانى‏، چ1، انتشارات انجمن آثار و مفاخر فرهنگى، تهران، 1385.

 میرداماد ، محمدباقر، نبراس الضیاء و تسواء السواء فى شرح باب البداء و اثبات جدوى الدعاء، تصحیح و تحقیق از حامد ناجى اصفهانى، ‏چ1، انتشارات هجرت و میراث مکتوب، قم و تهران، 1374.