بررسی تطبیقی وحدت انسان و جهان در فیزیک و عرفان

نوع مقاله : علمی پژوهشی

نویسندگان

دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

از نظر عرفا «خلق» به معنای عرفی آن، وجود حقیقی ندارد و هر آن‌چه در عرصه گیتی مشاهده می‌شود، جز تجلی ذات احدی خداوند نیست. همه موجودات «نمود» ند و «بود» حقیقی منحصر در ذات الهی است. به تعبیر دینی هر آن‌ چه در سرای وجود جلوه‌گری می‌کند «وجه الله» است. از دیگر سوی، انسان‌ خلیفةالله است و به دلیل‌ ‌جامعیت ‌اسماء ‌الهی و تام بودن مظهریت حق، می‌تواند سلطه علمی و فعلی بر عالم هستی داشته باشد. از نگاه ‌فیزیک نوین نیز، در بنیاد جهان، یکپارچگی شگفت انگیزی حاکم است و انسان به عنوان تنها ناظر آگاه وبا نگاهی عمیق‌تر یک «سهیم»، نقش کلیدی و تعیین‌کننده‌ای در تبیین و حتی تکوین جهان ایفا‌ می‌کند، به گونه‌ای که تصور وجود جهان بدون انسان محال است. در این نوشتار وحدت بنیادین اجزاء جهان و رابطه انسان با جهان هستی در حوزه عرفان و فیزیک به گونه‌ای تطبیقی طرح و بررسی می‌شود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابن عربى، ‏ محی‌الدین، فصوص الحکم، ناشر: انتشارات الزهراء (س)، چاپ دوم 1370
آملى، سید حیدر، نقد النقود فی معرفة الوجود، وزارت فرهنگ و آموزش عالى، چاپ اول، تهران، 1368 هجرى شمسى‏
صدرالمتألهین، المبدأ و المعاد؛ ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ و م‍ق‍دم‍ه‌ م‍ح‍م‍د ذب‍ی‍ح‍ی، ج‍ع‍ف‍ر ش‍اه‌ن‍ظری، ب‍اش‍راف‌ م‍ح‍م‍د خ‍ام‍ن‍ه‌ای، ب‍ن‍ی‍اد ح‍ک‍م‍ت‌ اس‍لام‍ی‌ ص‍درا، تهران ۱۳۸۱
باربور، ایان، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، نشر دانشگاهی، چاپ پنجم، تهران،1385
جامی، عبد الرحمن، نفحات الانس من حضرات القدس، تصحیح دکتر محمود عابدی، تهران، انتشارات اطلاعات، 1370
حسین زاده، محمد، خطاناپذیری شهود (نقض ها و پاسخ ها)، «فلسفه، کلام و عرفان»، «معرفت فلسفی» بهار 1386، شماره 15، ص 167-206
حسن زاده آملى، حسن، ‏ممد الهمم در شرح فصوص الحکم، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، چاپ اول - 1378
حقی، سید علی، جستارهایی در فلسفه علم (1)، موسسه بوستان کتاب (مرکزچاپ ونشر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم)، قم، 1378
خوارزمی، تاج الدین حسین بن حسن، شرح فصوص الحکم، انتشارات مولى، تهران، چاپ دوم 1368
س‍ب‍زواری، ه‍ادی، اس‍رار ال‍ح‍ک‍م؛ ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ ت‍وش‍ی‍ه‍ی‍ک‍و ای‍زوت‍س‍و؛ ب‍ک‍وش‍ش‌ ح. م. ف‍رزاد؛ نشر مولی، ت‍ه‍ران‌ 1361
‏ش‍ب‍س‍ت‍ری، م‍ح‍م‍ودب‍ن‌ ع‍ب‍دال‍ک‍ری‍م، ‌ح‍ق‌ ال‍ی‍ق‍ی‍ن‌ ف‍ی‌ م‍ع‍رف‍ه‌ رب‌ ال‍ع‍ال‍م‍ی‍ن، ‌ت‍ص‍ح‍ی‍ح‌ و ت‍ع‍ل‍ی‍ق‌ رض‍ا اش‍رف‌زاده‌،اس‍اطی‍ر، ت‍ه‍ران‌ ۱۳۸۰
طب‍اطب‍ائ‍ی، م‍ح‍م‍دح‍س‍ی‍ن، ن‍ه‍ای‍ه‌ ال‍ح‍ک‍م‍ه، ج‍م‍اع‍ه‌ ال‍م‍درس‍ی‍ن‌ ف‍ی‌ ال‍ح‍وزه‌ ال‍ع‍ل‍م‍ی‍ه‌ ب‍ق‍م، م‍وس‍س‍ه‌ ال‍ن‍ش‍ر الاس‍لام‍ی، قم ۱۴۱۶ ق.
ع‍راق‍ی، اب‍راه‍ی‍م‌ ب‍ن‌ ب‍زرگ‍م‍ه‍ر، دیوان اشعار عراقی، تهران، مبین اندیشه‏‫، ۱۳۹۰
کاپالدی، نیکلاس، فلسفه علم/تکامل تاریخی مفاهیم علمی و پیامدهای فلسفی آن، مترجم  دکترعلی حقی، تهران، سروش (انتشارات صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران)، 1387)
کاکایی، قاسم، پژوهشهای فلسفی و کلامی، سال ۲، شماره ۱، زمستان ۷۹
لاهیجی، محمد یحیی، مفاتیح الاعجاز فی شرح گلشن راز، مقدمه وتصحیح محمدرضا برزگر خالقی و عفت کرباسی، تهران، زوّار،1371
مولوی، جلال الدین، مثنوی، تهران، اسلامیه، بی‌تا.
هایزنبرگ، ورنر، جزء و کل، ترجمه حسین معصومی همدانی، نشر دانشگاهی، تهران،1368
Bergson, Henri, 1859-1941; Pogson, Frank Lubecki, Free will and determinism; Space and time, London, S. Sonnenschein & co., lim.; New York, The Macmillan co.
2- Bohm, David, Wholeness andThe Implicate Order, (London: Routledge & Kegan Paul), 1980.
Bohm, D. & Hiley, B.J., The undivided Universe: An ontological interpretation of quantum theory, London and New York, Rout ledge, 1993.
Capra, Fritjof, The Tao of Physics, An Exploration of the Parallels Between Modern Physics and Eastern Mysticism, Shambhala Boulder, Distributed in the United States by Random House, Inc. Manufactured in the United States of America, 1975.
5- Gell-Mann, M., "The Quark and the Jaguar", pp. 135-176
Hawking, Estiphen W., The theory of everything, 2005, Phoenix Books.
Heisenberg, Werner, Physics and Philosophy, The Revolution in Modern Science (1958), Introduction by Paul Davies (1989), first published in the USA, by Harper & Row Publishers, Inc., New York, New York 1962, (Reprinted in Penguin Classics 2000)
8-Squires, Yuan, The Mystery of Quantum World, Second Edition, 1994.                        
Weber, R. Dialogues with Scientists and Sages: The Search for Unity, London, Arkana, 1990.
Wheeler, John A., "Bohr, Einstein, and the Strange Lesson of the Quantum," in Mind and Nature, ed. Richard Elvee {San Francisco: Harper & Row, 1982.
Winger, Eugene, Symmetriesand Reflections (Bloomington: Indiana University Press), 1967.
CAPTCHA Image